Ból nie jedno ma imię, czyli Konflikt Rzepkowo-udowy

Ból kolana, czyli temat morze. Dzisiejszy artykuł dedykuję bardzo dobremu koledze biegaczowi, oraz wszystkim tym, którzy odwiedzili mnie z tym problemem.

Ból przedniego przedziału kolana ma wiele różnych określeń. Niemniej jednak podstawową nazwą, stosowaną w rehabilitacji jest PFPS, czyli Patellofemoral Pain Syndrome.

PFPSem określa się zespół objawów, które są związane z nieprawidłowościami w obrębie stawu rzepkowo-udowego. Oczywiście podstawowym objawem jest (trudny do zlokalizowania) ból, który często występuje w okolicy rzepki. Występuje on najczęściej w trakcie aktywności fizycznej takiej jak bieganie, przysiady, jazda rowerem, a w stanach przewlekłych również podczas wchodzenia/ schodzenia po schodach. Ból bardzo często występuje po odpoczynku z ugiętymi kolanami.

Ponieważ będziemy skupiać się głównie na stawie rzepkowo-udowym i sąsiadujących strukturach, parę słów o anatomii:

Rzepka jest trzeszczką, która wbudowana jest w aparat wyprostny kolana. Znajduje się ona pod ścięgnem mięśnia czworogłowego, a także powyżej więzadła właściwego rzepki. Jej głównym zadaniem jest zwiększanie wydajności pracy mięśnia czworogłowego. Tylna powierzchnia rzepki jest pokryta najgrubszą warstwą chrząstki w całym organizmie człowieka. Może ona wynosić nawet do 4-5mm. Jej grubość związana jest z ogromem sił kompresyjnych, jakie zachodzą podczas oddziaływania mięśnia czworogłowego na rzepkę w trakcie ruchu zgięciowego. W warunkach prawidłowych, staw rzepkowo-udowy jest stabilizowany przez układ stabilizatorów czynnych takich jak: mięsień czworogłowy uda (w tym głowa przyśrodkowa VMO), oraz biernych takich jak troczki i więzadła. Gdy praca którejś ze struktur zostanie zaburzona, prowadzi to do powstania mikrouszkodzeń, gdzie finalnie pojawiają się pierwsze dolegliwości bólowe. Następstwem nieskorygowanej dysfunkcji jest dalsza degeneracja stawu, która może być przyczyną powstania chondromalacji rzepki (o czym w kolejnym z artykułów). 

Jaka jest przyczyna moich dolegliwości?

Przyczyn może być bardzo wiele. Jednymi z najczęstszych są: niewłaściwa biomechanika kończyny (w szczególności stawu kolanowego) np. w wypadku, gdy mamy do czynienia ze szpotawością stawu kolanowego lub supinacją stawu skokowego, oraz dysbalans mięśniowy i liczne przeciążenia. Według różnych autorów, przyczyną dolegliwości pacjenta są sumujące się mikrourazy struktur anatomicznych tj. troczki rzepki (boczny i przyśrodkowy), ciało tłuszczowe podrzepkowe oraz przednia błona maziowa.

Gdy dojdzie do sytuacji, podczas której rzepka porusza się po nieprawidłowym torze ruchu (np. wskutek zaburzenia osiowego ruchu rzepki) w trakcie ruchów kolana, prowadzi to do sumowania się mikrourazów. Przyczyną bólu może być także zwiększone przypieranie rzepki, która stwarza obecność ciasnoty i podrażnienia błony maziowej, wskutek której dochodzi do wystąpienia stanu zapalnego oraz wysięku stawowego.

Wielu autorów znanych nam podręczników uważa, że jedną z przyczyn może być osłabienie mięśnia czworogłowego, z szczególnym uwzględnieniem głowy przyśrodkowej. Siła mięśni oraz wytrzymałość mają kluczowe znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu tej trzeszczki. Kolejnymi mięśniami, które odgrywają ważną rolę są odwodziciele stawu biodrowego oraz rotatory zewnętrzne. Biomechanika kolana może być również zaburzona poprzez skrócenie mięśni, gdzie najczęściej stwierdza się przykurcze mięśni grupy kulszowo-goleniowej, mięśnia płaszczkowatego i brzuchatego łydki oraz pasma biodrowo-piszczelowego z mięśniem naprężaczem powięzi szerokiej na czele. Niejednokrotnie wśród pacjentów zauważa się także skrócenie mięśnia czworogłowego uda, jego wydłużenie w takim przypadku jest nieodzowne. Dodatkowo obecność spustowych zlokalizowanych w obrębie mięśni obszernych (przód uda), może generować/potęgować dolegliwości bólowe.

W modelu FDM, terapeuci często korygują zniekształcenia powięzi. Wśród nich dominują punkty CD (Kontinuum Dystorsji) i krótkie Triggerbandy zlokalizowane na rzepce i wokół niej. Ból, który jest trudny do zlokalizowania, jest nienamacalny, spowodowany jest dystorsjami cylindrycznymi wokół stawu kolanowego. Więcej szczegółów znajdziesz na www.fizjo-plus.net/FDM.

Ponieważ dolegliwości bólowe pojawiają się bardzo często po treningach siłowych (podbiegi i przebieżki), szczególnie po twardej i ubitej nawierzchni, ważne jest zmniejszenie obciążeń treningowych. Jeśli znajdujesz się na takim etapie kontuzji, gdzie ból utrudnia Ci czynności dnia codziennego (poruszanie się po schodach, rozruszanie się po dłuższym siedzeniu), najwyższa pora na przerwę w treningu. Chyba nie muszę tłumaczyć dlaczego nie polecam prób rozbiegania;)

Bez odpowiedniej diagnostyki manualnej nie ma możliwości stwierdzić co jest przyczyną Twoich dolegliwości. Jak już zdążyłeś zauważyć, przyczyn tego wielopłaszczyznowego bólu kolana jest wiele. Jedno kolano będzie wymagało wzmacniania, inne rozciągania, kolejne tylko stabilizacji biernej, lub mobilizacji rzepki i rozluźnienia otaczających ją struktur, kończąc na zmianie techniki biegu, nawierzchni treningowej lub obuwia. Wizyta u wykwalifikowanego terapeuty manualnego pozwoli Ci rozwiać wątpliwości.

Poniżej przedstawiam kilka ćwiczeń wpływających na poprawę biomechaniki stawu kolanowego.

Przed wykonywaniem jakichkolwiek ćwiczeń „z internetu” musisz być świadomy/a swojego stanu zdrowia i mieć pewność, że ćwiczenia te Ci nie zaszkodzą. Zachęcam zatem do wcześniejszej konsultacji z fizjoterapeutą lub lekarzem ortopedą, który wykluczy ewentualne przeciwwskazania do ich wykonywania.

 

          Rolowanie mięśnia czworogłowego (mięsień obszerny boczny)

        Rolowanie mięśnia czworogłowego (mięsień obszerny przyśrodkowy)

·         Rolowanie mięśnia czworogłowego (mięsień obszerny pośredni i prosty uda)

  Wzmacnianie mięśnia czworogłowego (głowa przyśrodkowa VMO)

        Rozciąganie grupy kulszowo-goleniowej

         Rozciąganie mięśnia czworogłowego

·

·         

    Trening funkcjonalny TRX

 

 

       Chcesz dowiedzieć się więcej? Zapraszam na www.fizjo-plus.net/ptz


Bibliografia:

1. A.I.Kapandji - Anatomia Funkcjonalna stawów, tom 2
2. E. Olszewska - Ból kolana podczas biegu - kolano biegacz
3. S. Drozd - Patellofemoral Pain Syndrome (www.runnersworld.com)
4. S. Pribut - The top Five Running Injuries seen in the office
5. S.T. Gaździk - Ortopedia i Traumatologia PZWL
6. O. Evjenth, J. Hamberg „Muscle Stretching in Manual Therapy. Volume 1. The Extremities”
7. O. Evjenth, Jern Hamberg „Autostretching"